مقالات

موضوع بندی

جستجوی الفبایی

ارشاد الاریب الی معرفة الادیب |
ارشق | عباس سعیدی اَرْشَق‌، یكی‌ از بخشهای‌ دوگانۀ شهرستان‌ مشكین‌ شهر در استان‌ اردبیل‌. این نام‌ در متون‌ مختلف‌ افزون‌ بر اَرشَق‌ (طبری‌، 9/ 12؛ ابوعلی مسكویه‌، 6/ 473-474)، به‌ صورتهای‌ ارجاق‌ (حمدالله‌، 82-83؛ اعتمادالسلطنه‌، 1/ 37)، اَرْشَك‌ (صدیقی‌، 299-300)، ارجاك‌ (مشكور، 299) و ارجق‌ ( فرهنگ‌ جغرافیایی‌...، 4/ 11) نی...
ارطغرل | علی اکبر دیانت اَرْطُغْرُل (590-680 یا 684ق/ 1194-1281 یا 1285م)، فرزند سلیمان بن قیِ الپ، پدر عثمان غازی (بنیان‌گذار سلسلۀ عثمانی). از جزئیات زندگانی و نیز تاریخ تولد و درگذشت او آگاهی دقیقی در دست نیست. برخی درگذشت او را در 680ق، در 90 سالگی (قره چلبی، 339؛ سامی، 2/ 833؛ آصاف، 2/ 28)، و برخی دیگر در 684ق (هامرپورگشتال، 1/...
ارگنی |
ارک | ناهده فوزی اَرَك‌، یا اركه‌، شهر كوچكی‌ در سوریه‌، واقع‌ در استان‌ حمص‌. چنانكه‌ در منابع‌ آمده‌، ارك‌ به‌ هنگام‌ فتح‌ شام‌ توسط مسلمانها، اركه‌ خوانده‌ می‌شده‌ است‌ (واقدی‌، 1/ 13- 18، جم‍ ؛ بلاذری‌، 154). برخی‌ از نویسندگان‌ معاصر آن را به‌ صورت‌ اراك‌ آورده‌اند (ابونصر، 134؛ ابوخلیل‌، 35). فلات‌ حلب‌ در شمال‌ غربی‌، ...
ارسلان شاه غزنوی | ابوالفضل خطیبی اَرْسَلانْ شاهِ غَزْنَوی‌ (حك‍ 509 -512ق‌/ 1115- 1118م‌)، پسر سلطان‌ مسعود سوم‌ و فرمانروای‌ غزنه‌. كنیۀ او در مدایح‌ شاعران‌ معاصرش‌ و نیز برخی‌ مآخذ، ابوالملوك‌ (مسعود سعد، 113، جم‍ ؛ مختاری‌، 35، جم‍ ؛ منهاج‌ سراج‌، 1/ 241) و لقبش‌ در برخی‌ منابع‌ و بر سكه‌ها، سلطان‌ الدوله‌ آمده‌ است‌ (نك‍ : حمدالله‌، 400...
ارگری | ابوالحسن دیانت اَرْگِری‌، در زبان‌ آلبانیایی‌ گی‌یروكاستر، نام‌ شهر و شهرستانی‌ در جنوب‌ آلبانی‌. این‌ شهر در ◦40 و ′13 عرض‌ شمالی‌ و ◦20 و ′13 طول‌ شرقی‌، در دامنۀ شرقی‌ كوه‌ ساحلی‌ مالی‌گی‌یره (EI2, II/ 708؛ بریتانیكا، I/ 419) یا سوپوت‌ (سامی‌، 2/ 836)، مشرف‌ به‌ درۀ وسیع‌ رود درین، از شعبه‌های‌ رودخانۀ ویوسه‌ قرار دارد (...
ارسوف | مریم صادقی اَرْسوف‌، یا اُرسوف‌، ارصوف‌ (برای‌ شكلهای‌ مختلف‌، نك‍ : دیب‌، 61)، شهری‌ كهن‌ در ساحل‌ دریای‌ مدیترانه‌، در نزدیكی‌ روستای‌ الحرم‌ كنونی‌ و در 15 كیلومتری‌ شمال‌ یافا. این‌ شهر توسط كنعانیان‌ ساخته‌ شد و ظاهراً آنان‌ با الهام‌ از نام‌ یكی‌ از خدایان‌ سامی‌ «رسف‌» آن‌ را ارسوف‌ نامیدند. ارسوف‌ در روزگار سلوك...
ارکش | مژگان نظامی اَرْكُش‌، یا اركس‌، نام‌ مكانهای‌ متعدد در اسپانیای‌ كنونی‌. مهم‌ترین آنها آركس دلافرُنترا (اركس‌ مرزی‌) است كه در دورۀ اسلامی‌ اركش نامیده‌ می‌شد و رومیها آن‌ را كولونیا اركنسیوم‌ می‌خواندند (EUE؛ بریتانیكا).
ارکواز | عباس سعیدی اَرْكَواز، یكی‌ از بخشهای‌ سه‌گانۀ شهرستان‌ مهران‌ (استان‌ ایلام‌). در منابع‌ مختلف آن‌ را به‌ صورتهای‌ آرگواز (جغرافیا و اسامی‌...، 2/ 5)، ارگوازی‌ (لغت‌ نامۀ دهخدا؛ فرهنگ‌ آبادیها...، 1)، اركوازی‌ ( آمارنامه‌...، چهار) و ارغواز (دُمرگان‌، 2/ 225، 243) نیز نوشته‌اند.
ارغنی | ابوالحسن دیانت اَرْغَنی‌، مركز شهرستانی‌ از توابع‌ استان‌ دیار بكر در جنوب شرقی‌ تركیه‌، در ◦38 و ′20 عرض‌ شمالی‌ و ◦40 طول‌ شرقی‌.
ارگون | توفیق هاشم پور سبحانی اِرْگون‌، حسین‌ سعدالدین‌ نزهت‌ (1901-1946م‌/ 1280- 1325ش‌)، فرزند علی‌ افندی‌، صوفی‌، مورخ‌ و محقق‌ ادبیات‌ ترك‌. او در بروسه‌ (بورسه‌) به‌ دنیا آمد (میدان‌ لاروس‌، IV/ 316؛ «دائرةالمعارف‌ ترك‌»، XV/ 304). همۀ خویشاوندان‌ مادریش‌ به‌ طریقت‌ صوفیان‌ سعدیه‌ منسوب‌ بودند و مادرش‌ سعدیه‌ خانم‌ دختر محمد وهبی‌ اف...
ارشگول | سیمین محقق اَرْشْگول‌، شهری‌ كهن‌ و جزیره‌ای‌ در شمال‌ افریقا. این‌ شهر نزدیك‌ ساحل‌ الجزایر، بر مصب‌ رود تافنا به‌ فاصلۀ دو میل‌ از دریا واقع‌ بوده‌ است‌ (ابن‌حوقل‌، 1/ 78؛ یاقوت‌، 1/ 195) و آن‌ را آرشقول‌، ارسقوله‌ و ارجكوك‌ نیز نامیده‌اند (ابن‌حزم‌، 48؛ ابن‌حوقل‌، یاقوت‌، همانجاها؛ بستانی). برخی‌ منابع‌ ارشگول‌ را سا...
ارم ذات العماد |
ادسا |
ادل |
ادویه |
ادکو | سیمین محقق اِدْكو، یا اَدكو، دریاچه‌ و شهری‌ واقع‌ در جنوب‌ شرقی‌ دریای مدیترانه‌ در دلتای‌ رود نیل‌ و در شمال‌ غربی‌ مصر سفلى‌ در °31 و ´18 عرض‌ شمالی‌ و °30 و ´18 طول‌ شرقی‌.
ادهم | 229622
ادنه |
ادهم کاشانی | کامران کسایی اَدْهَمِ كاشانی‌، میرزا ابراهیم‌ (مق‍ 969ق‌/ 1562م‌)، شاعر شیعی‌مذهب‌. موطن‌ او كاشان‌ است‌ (خلیل‌، 7؛ آذر، 243). از تاریخ‌ ولادت‌ او آگاهی‌ در دست‌ نیست‌. وی‌ دانشهای‌ رایج‌ زمان‌ خویش‌ را آموخت‌ و محضر بسیاری‌ از شاعران‌ و دانشمندان‌ هم‌ عصرش‌ را دریافت‌ (خلیل‌، همانجا؛ كاشانی‌، 1/ 273). افزون‌ بر این‌، در ...
ادوار |
ادعیه |
ادوار سلطانی | تقی بینش اَدْوارِ سُلْطانی‌، كتابی‌ در موسیقی‌ به‌ فارسی‌ كه‌ نشان‌ دهندۀ پیوند موسیقی‌ ایران و تركیه‌ است‌. مؤلف‌ كتاب‌ به‌ درستی‌ معلوم‌ نیست‌ و با آنكه‌ نام‌ شمس رومی‌ چند بار در آن‌ دیده‌ می‌شود، در انتساب‌ آن‌ به‌ وی‌ تردید كرده‌اند، اما به‌ دلیل‌ شعری‌ كه‌ در این كتاب‌ آمده‌، و در یكی‌ از مصراعهای‌ آن‌ نام‌ «محم...
ادوار | تقی بینش اَدْوار، جمع‌ دور، اصطلاحی‌ در نظام‌ موسیقی‌ قدیم‌ ایران كه‌ گام‌ در موسیقی‌ كنونی‌ جای‌گزین‌ آن‌ شده‌ است‌. اگرچه‌ نظام‌ علمی‌ موسیقی‌ ایران‌ از ادواری‌ به‌ دستگاهی‌ تحول‌ یافته‌ است‌، ولی‌ شواهدی‌ وجود دارد كه‌ باقی‌ ماندن‌ آثاری‌ از نظام‌ ادواری‌ را تأیید می‌كند. برای‌ نمونه‌ می‌توان‌ به‌ كاربرد نامهای‌ قد...
ادهم | غلامعلی آریا اَدْهَم‌، میرزا ابراهیم‌ (د 1060ق‌/ 1650م‌)، فرزند میرزا محمد رضی‌ آرتیمانی‌، از شعرای‌ شیعه‌ مذهب‌ و قلندروش‌ عصر صفویه‌. او در آرتیمان‌ تویسركان به‌ دنیا آمد (صدیق‌ حسن‌خان‌، 41؛ پارسا، 647). با توجه به‌ درگذشت وی‌ (1060ق‌) و اینكه‌ در هنگام‌ مرگ‌ 40 سال‌ داشت‌ (گلچین‌ معانی‌، 77)، می‌توان‌ گفت‌ كه‌ در حدود...
ادفو | عباس سعیدی اُدْفو، یا اِدفو، شهری در ساحل غربی رود نیل در حوزۀ اداری آسوان (مصر). این نام در منابع به صورت اتفو و نیز صورتهای مختلف دیگر آمده است (برای تفصیل‌، نك‍ : ابن‌رسته‌، 334؛ ابن‌بطوطه‌، 52؛ مقریزی‌، 2(1)/ 120؛ ذهبی‌، 3/ 41؛ ابن‌تغری‌ بردی‌، 8/ 94؛ ادریسی‌، 14؛ یاقوت‌، 1/ 168؛ سیوطی‌، 1/ 27). نام‌ ادفو در مصریِ ب...
ادلب | مریم صادقی اِدْلِب‌، نام‌ استانی‌ و مركز آن‌ در سوریه‌.
ادفوی | علی بهرامیان اُدْفُوی‌، ابوالفضل‌ كمال‌الدین‌ جعفر بن‌ ثعلب‌ (685- 748ق‌/ 1286-1347م‌)، مورخ‌، ادیب‌ و فقیه‌ مصری‌. برخی‌ منابع‌ نام‌ پدر او را تَغلِب آورده‌اند (نك‍ : صفدی‌، الوافی‌...، 11/ 99؛ سبكی‌، 6/ 86؛ نیز نك‍ : زركلی‌، 2/ 123، حاشیۀ 1، كه‌ برای‌ ترجیح‌ این‌ نام‌ تفصیل‌ بیشتری به‌ دست‌ داده‌ است‌)، اما از آنجا كه‌ ...
ادریسیه | محمدجواد شمس اِدْریسیه‌، یا احمدیه‌ از شاخه‌های‌ طریقت‌ شاذلیه‌ كه‌ در اوایل‌ سدۀ 13ق‌ توسط احمد بن‌ ادریس‌ (نك‍‍ : ه‍ د، ابن‌ ادریس‌) بنیاد نهاده‌ شد و در مكه‌، یمن‌، سودان‌، مصر و لیبی‌ انتشار یافت‌.
ادماوه | عنایت الله رضا اَدَماوه‌، منطقه‌ای‌ در افریقای‌ استوایی‌ كه‌ بخشی‌ از آن‌ در نیجریه‌ و بخشی دیگر در كامرون‌ واقع‌ شده‌ است‌ (IA, I/ 347؛ «راهنما...1»، I/ 219).
الادوار | تقی بینش اَلاْدْوار، یكی‌ از معتبرترین‌ مآخذ موسیقی‌ دوران‌ اسلامی‌ ایران‌، تألیف‌ صفی‌الدین‌ عبدالمؤمن‌ [بن‌ یوسف‌] بن‌ فاخر ارموی‌ (د 693ق‌) بزرگ‌ ترین‌ موسیقی‌دان‌ و موسیقی‌شناس‌ ایران‌ بعد از فارابی‌.
ادغام | آذرتاش آذرنوش , محمدعلی لسانی فشارکی اِدْغام‌، یا ادَّغام‌، اصطلاحی‌ در صرف‌ عربی‌ و علوم‌ قرآنی‌ كه‌ عبارت‌ است‌ از همراه‌ كردن‌ دو حرف‌ در تلفظ به‌ گونه‌ای‌ كه‌ به‌ صورت‌ یك‌ حرف‌ مشدد ادا گردند.
ادیب بیضایی |
ادیب شیبانی کاشانی | قنبرعلی رودگر اَدیبِ شِیبانیِ كاشانی‌، احمد، شاعر و مورخ‌ ایرانی‌ عصر قاجار. وی‌ در خانواده‌ای‌ از عارفان‌ امامی‌ مذهب‌ در كاشان‌ زاده‌ شد (مجیر، 50). تاریخ‌ تولد و درگذشت‌ او دانسته‌ نیست‌. از قصیدۀ وی‌ دربارۀ تعمیر باغ‌ شاه‌ فین‌ كاشان‌ در 1225ق‌ (نك‍ : شیبانی‌، 262، كه‌ 1265ق‌ ذكر كرده‌ است‌) و نیز از كتاب‌ تاریخ‌ ایران...
ادیمن |
ادیب احمد یوکنکی | جلال خسروشاهی اَدیبْ اَحْمَدِ یوكْنَكی‌ (سدۀ 6ق‌/ 12م‌)، فرزند محمود از نخستین‌ شاعران‌ بنام‌ و برجستۀ ادبیات‌ ترك‌ - اسلامی‌.
ادیب کرمانی | نسترن ریحانی منفرد اَدیبِ كِرْمانی‌، شیخ‌ احمد (د 1329ق‌/ 1911م‌)، پسر ملاحافظ عقیلی‌ كرمانی‌، شاعر و ادیب‌ دورۀ قاجاریه‌، متخلص‌ به‌ «دانش‌» (ادیب‌، بخشی‌ از دیوان‌...، 1، 5، 6، 8، جم‍‌). تاریخ‌ وفات‌ او را 1330ق‌ نیز آورده‌اند (باستانی‌، حاشیه‌ بر تاریخ‌...، 822). اطلاعات‌ اندكی كه‌ از زندگی‌ وی‌ بر جای‌ مانده‌، منحصر به‌ این...
اذرعات | عباس سعیدی اَذْرِعات‌، شهری‌ در 106 كیلومتری‌ جنوب‌ دمشق‌ در سوریه‌. این‌ نام‌ را به‌ صورتهای‌ اَذْرَعات‌، یدْرَعات‌، اَذْرَعاه‌ و اَدْرَعا نیز نوشته‌اند (نك‍ : ابن‌خردادبه‌، 99؛ ابوالفدا، 252؛ قلقشندی، 4/ 105؛ ابن‌عبدالمنعم‌، 19؛ لسترنج، 383؛ پاولی‌، I/ 402). انصاری‌ دمشقی‌ آن‌ را در اصل‌ «مااذرعات‌» می‌داند و می‌افزای...
ادیب صابر ترمذی | علی میرانصاری اَدیبْ صابِرِ تِرْمِذی‌، شهاب‌الدین‌ صابر بن‌ اسماعیل‌ (مق‍ نیمۀ اول‌ سدۀ 6ق‌/ نیمۀ اول‌ سدۀ 12م‌)، شاعر پارسی‌ زبان‌ و ستایشگر سنجر سلجوقی‌ و آتسز خوارزمشاه‌.
ادیب طوسی | عزت ملا ابراهیمی اَدیبِ طوسی‌، محمدامین‌ (1283-1361ش‌/ 1904-1982م‌)، شاعر، نویسنده‌ و محقق‌ معاصر، فرزند شیخ‌ محمدحسین‌ گیلانی‌ (تنكابنی‌) از علمای‌ دینی‌.
اذرح | علی بهرامیان اَذْرُح[azroh] ، ناحیه‌ای در غرب اردن که به سبب برخی حوادث تاریخی در صدر اسلام شهرت یافت. اذرح میان دو شهر معان و پترا (بطرا، البتراء) قرار داشت و از اردوگاههای مهم لشکریان روم، و احتمالاً یکی از منزلگاههای کاروانهای تجاری حجاز به سوی شام بود. در ۹ق/۶۳۰م که پیامبر(ص) به همراه سپاهی به سوی تبوک حرکت کرد، با اه...
ادیب نطنزی | علی میرانصاری اَدیبِ نَطَنْزی‌، ابوعبدالله‌ حسین‌ بن‌ ابراهیم‌ بن‌ احمد (د محرم‌ 497/ اكتبر1103)، ادیب‌ و محدث‌ كه‌ به‌ دو زبان‌ فارسی‌ و عربی‌ شعر می‌سرود. ادیب‌ خود در بیتی‌ به‌ زادگاهش‌ نطنز تصریح‌ كرده‌ است‌ (رشید وطواط، 17)، اما از تاریخ‌ تولد و چگونگی‌ آموزش‌ او در علوم‌ ادبی‌ و حدیث‌ اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌؛ تنها از ی...
ادی شیر | آذرتاش آذرنوش اَدّی‌شیر (1283-1333ق‌/ 1867-1915م‌)،مطران‌اسقفیۀسِعِرت‌ (سِعِرد) در استان‌ كركوك‌ عراق‌. منبع‌ اساسی‌ آگاهی‌ دربارۀ وی‌، همان‌ مقالۀ نسبتاً مفصلی‌ است‌ كه‌ یكی‌ از روحانیان‌ كلدانی‌ به‌ نام‌ سلیمان‌ صائغ‌ موصلی‌، 10 سال‌ پس‌ از قتل‌ او، در مجلۀ المشرق‌ و سپس‌ النجم‌ نگاشت‌ و همین‌ مقاله‌، مورد استفادۀ دیگر ش...
اذان و اقامه | عبدالامیر سلیم اَذانْ وَ اِقامه‌، دو اصطلاح‌ فقهی‌:
ادیب پیشاوری | علی میرانصاری اَدیبِ پیشاوَری‌، احمد (1260- 1349ق‌/ 1844-1930م‌)، فرزند شهاب‌الدین‌، از سخن‌ سرایان‌ و ادیبان‌ برجستۀ معاصر كه‌ در بسیاری‌ از علوم‌ نقلی‌ و عقلی‌ سرآمد بود.
ادیب نیشابوری | احمد بادکوبه هزاوه اَدیبِ نِیشابوری‌، عبدالجواد (1281- ذیقعدۀ 1344ق‌/ 1864- مۀ 1926م‌)، ادیب‌، مدرس‌ و شاعر نامدار دورۀ مشروطیت كه‌ در بسیاری‌ از علوم‌ از سرآمدان‌ عصر خویش‌ بود.
ادیب الممالک | مجدالدین کیوانی اَدیبُ‌الْمَمالِك‌، محمدصادق (1277-1336ق‌/ 1860-1918م‌)، پسر حسین‌ و از نوادگان‌ قائم‌ مقام‌ فراهانی‌، ملقب‌ به‌ امیرالشعرا و متخلص‌ به‌ «امیری‌»، شاعر، ادیب‌، روزنامه‌نگار و نویسندۀ سرشناس‌ ایران‌ در دوران‌ مشروطیت‌. وی‌ در روستای‌ گازران‌ از بلوك‌ شَرّا، از توابع‌ سلطان‌ آباد (اراك‌) در خانواده‌ای‌ ادب‌پرور...
اذنه |
اربل |

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام

در جستجوی چه هستید ؟

مقالات

ورود به سایت

ثبت نام